اَسرولوپلاسمينا ACERULOPLASMINEMIA

 

جهش در ژنی به نام CP تولید کننده سرولوپلاسمین مسئول آسرولوپلاسمینمی است که نوعی NBIA است که با تجمع آهن در مغز و اندام های احشايى (داخلی) مشخص می شود.

این اختلال عمدتا در ژاپن مورد مطالعه قرار گرفته است، جایی که در حدود یک نفر از 2 میلیون بزرگسال مبتلا به اين نوع NBIA است. مشخص نیست چقدر اين بيمارى در جمعیت های دیگر بروز ميكند.

سن شروع بيمارى از 25 تا 60 سال و بالاتر است. مشکلات روانپزشکی در بیماران، شامل افسردگی و اختلال عملکرد شناختی در افراد بالاتر از 50 سال است. متوسط ​​طول عمر در افراد مبتلا به آسرولوپلاسمینمی متفاوت است ، اما به دلیل پیشرفت در مراقبت های پزشکی ، بیشتر افراد مبتلا بیشتر تا اواخر بزرگسالی به خوبی زندگی می کنند.

علائم اصلی آن شامل تخریب شبکیه ، دیابت و بیماری های عصبی مربوط به تجمع آهن در گانگلیون های پایه است. مشکلات حرکتی شامل دیستونی صورت و گردن (انقباضات غیرارادی عضلات ، با حرکات تکراری یا حالت های دردناک) ، بلفارواسپاسم (اسپاسم پلک) ، لرزش و حرکات تند است.

 

علائم

افراد بين 25 تا بالاتر از 60 سالگی شروع به نشان دادن علائم آسرولوپلاسمینمی ميكنند .

 

علائم شایع

 

تحلیل رفتن شبکیه (وخیم شدن شبکیه چشم در پشت چشم)

دیابت باعث می شود افراد قند خون بالا داشته باشند. این می تواند منجر به علائمی مانند تکرر ادرار ، افزایش تشنگی و افزایش گرسنگی شود. دیابت در اثر تجمع آهن و آسیب در لوزالمعده ، جایی که انسولین ساخته می شود ، ایجاد می شود

آتاکسی (حرکت غیر هماهنگ و تند عضلات)، آتاکسی راه رفتن (راه رفتن تند و ناپایدار)، آتاکسی اندام (حرکت تند و ناپایدار)

دیس آرتریا دشواری استفاده یا کنترل عضلات دهان ، زبان ، حنجره یا تارهای صوتی است که برای گفتار استفاده می شود. این می تواند درک گفتار فرد را به چندین روش مختلف مشکل کند، از جمله لکنت زبان ، گفتار مبهم، یا گفتار نرم یا خشن.

نیستاگموس (حرکات تکراری و کنترل نشده چشم به عقب و جلو). این می تواند منجر به کاهش بینایی شود ، گاهی اوقات “رقص چشم” نامیده می شود.

 

حرکت غیر ارادی

دیستونی (انقباض و اسپاسم عضلانی غیرارادی) صورت و گردن

حرکت غیر ارادی پلک ها Blepharospasm (بسته شدن مداوم، غیر ارادی)

ادا و اطفار (شكلك)

کُرره (حرکات عضلانی مختصر و نامنظمی که به صورت غیرارادی رخ می دهد و توسط شخصی که آن را تجربه می کند قابل کنترل نیست)

پارکینسونيسم (علائم مشابه بیماری پارکینسون) لرزش (لرزش) ، هیپوکینزی (کاهش حرکت عضله) ، سفتی (سفتی). آکینزیا (حرکت عضلانی را نمی تواند شروع كند)

کاهش شناختی (ذهنی) ، به طور کلی در افراد بالاتر از 50 سال دیده می شود. این می تواند منجر به زوال عقل شود.

کم خونی کاهش تعداد گلبول های قرمز خون یا کاهش مقدار هموگلوبین در خون ممكن است  قبل از تشخیص دیابت یا تشخيص مشكلات عصبى مشاهده شود.

مشکلات عصبی

مشکلات روانپزشکی افسردگی

 

تشخیص

 

افراد مبتلا به آسرولوپلاسمینمیا اغلب قبل از شروع دیابت شیرین يا علائم عصبی براى کم خونی (15 سالگی) به پزشك مراجعه می کنند. صفات جسمی، که به اصطلاح به بیان فنوتیپی معروف هستند، حتی در خانواده ها نیز متفاوت است.

نتایج آزمایشگاهی همچنین عدم وجود سرولوپلاسمین سرم ( پروتئین حاوی مس) و برخی از موارد، غلظت پایین مس سرم ، غلظت پایین آهن سرم، فریتین سرم بالا (پروتئینی که سلولها را قادر به ذخیره آهن می کند)، و افزایش غلظت آهن در کبد، را نشان می دهد.

در بیشتر افراد، سه علامت اصلی (تخریب شبکیه ، دیابت شیرین و بیماری عصبی) ابتدا در بزرگسالی ظاهر می شوند.

تخریب شبکیه در 93 درصد از افراد ژاپنی مبتلا به آسرولوپلاسمینمیا مشاهده شده است [Miyajima, et. al., 2003].

قدرت بینایی تحت تأثیر قرار نمی گیرد.

 

یکی از نشانه های اصلی در تشخیص آسرولوپلاسمینمیا، شواهد تجمع آهن در مغز و برخی از اندام های داخلی است. به منظور تشخیص صحیح آسرولوپلاسمینمیا، MRI مغز و شکم لازم است. MRI علائم تجمع آهن در مغز (استريتاتوم ، تالاموس، نوكلوس دنتاته) و کبد را در هر دو تصوير T1 و T2 نشان می دهد. بنابر این تشخیص آسرولوپلاسمینمیا توسط ترکیبی از یافته های آزمایشگاهی و MRI مغز و شکم صورت می گیرد.

 

تست های آزمایشگاهی

 

فقدان سرولوپلاسمین سرم (پروتئینی که مس را حمل می کند)

غلظت كم مس سرم و آهن در سرم

غلظت بالای فریتین سرم (پروتئینی که آهن را حمل می کند)

افزایش غلظت آهن در کبد

 

MRI مغز و شکم

 

کاهش روشنايى (تاریکی) در گلوبوس پالیدوس ، استريتاتوم، تالاموس و نوكلوس دانتاته  در تصاوير T2- MRI. لكه هـاى تیره نشانگر تجمع آهن است

آتروفی مخچه (کاهش اندازه مخچه)

تجمع آهن در اندام احشایی ، به ویژه کبد ، لوزالمعده و قلب. غلظت آهن در کبد بیشتر از مغز است

آزمایش ژنتیکی برای یافتن تغییر در دو نسخه از ژن CP. آزمایش ژنتیکی از طریق تجزیه و تحلیل سكانس ژن انجام می شود، که ميتواند در بیشتر از 92٪  موارد به یافتن ژن تغییر یافته منجر شود.

به ندرت، در شخصی که علائم و نشانه های آسرولوپلاسمینمیا را دارد ، ممکن است فقط یک تغییر ژن CP مشخص شود و یا اینکه  هيچ تغيير ژنتيكى  در اين ژن مشخص نشود. این ممکن است اتفاق بیفتد زیرا آزمایش ژنتیکی کامل نیست و محدودیت های خاصی دارد. این بدان معنا نیست که فرد مبتلا به آسرولوپلاسمینمیا نیست. این ممکن است فقط به این معنی باشد که ما هنوز از فناوری پیدا کردن تغییرات پنهان ژن برخوردار نیستیم. در این موارد بسیار مهم است که پزشکان با تجربه آسرولوپلاسمینمیا ام آر آی و علائم شخص را با دقت بررسی کنند تا حد ممكن از تشخیص مطمئن شوند.

 

ميزان پیشرفت بیماری

 

رسوبات آهن غلظت فریتین سرم ، یافته های MRI مغز و شکم و محتوای آهن و مس کبدی (کبد) توسط بیوپسی کبد.

دیابت شیرین غلظت انسولین و HbA1c در خون، آزمایش سطح قند خون.

معاينه عصبی MRI مغز و شکم و غلظت پروتئین در مایع نخاع و مغز.

معاینه چشم تحلیل رفتن شبکیه. معاینه فوندیس بینایی ، اتصال داخلی کره چشم و آنژیوگرافی فلورسئین، آزمایشی برای بررسی رگهای خونی در شبکیه، کوروئید و عنبیه چشم

 

درمان

 

هیچ درمان استانداردی برای آسرولوپلاسمینمیا وجود ندارد. تیمی از متخصصان پزشکی درمان هایی را براساس علائم حاضر توصیه می کنند.

از آنجا که آهن هم در مغز و هم در اندام های داخلى بدن تجمع می یابد ، باید به درمان با داروهاى چنگك آهن  توجه کرد.

مقادیر بالای آهن در افراد مبتلا به آسرولوپلاسمینمی را می توان با استفاده از انواع روشهای درمانی و دارویی درمان کرد از جمله: عوامل چنگك آهن مانند دسفريوكسآمين (تزریق) و دفراسیوکس (خوراکی) گاهی برای کاهش غلظت فریتین سرم و کاهش تجمع آهن در مغز و کبد استفاده می شود و براى پيشگيرى از علائم عصبی در افراد بيمار يا بيمارانى كه غلظت هموگلوبین خون آنها  بالاتر از 9 گرم در يك دسی لیتر خون است.

 

 

نظارت طولانی مدت

 

درمان علائم پارکینسونیسم با داروهای آگونیست دوپامین (مانند لوودوپا) باید شروع و با دقت کنترل نمود. در ابتدا، مقدار دارو به تدریج افزایش می یابد تا زمانی که بیمار و پزشک احساس کنند علائم تحت کنترل هستند. در حالی که از داروهای دوپامینرژیک استفاده می کنید ، اين بيماران باید به طور منظم از نظر عوارض جانبی روان عصبی ، علائم روانپزشکی و بدتر شدن پارکینسون کنترل شوند. مزایای دارو معمولاً فقط چند سال طول می کشد و در نهایت با ایجاد دیسکینزیای ناتوان (مشکل در انجام حرکات ارادی) محدود می شود.

حتی پس از تشخیص و تصمیم گیری در مورد روشهای درمانی مناسب، توصیه می شود برای کاهش تأثیر علائم آسرولوپلاسمینمیا و افزایش کیفیت زندگی، نظارت طولانی مدت را ادامه داد.

 

علت

 

ژن CP در مبتلایان به آسرولوپلاسمینمیا تغییر (جهش) یافته و عامل این بیماری شناخته شده است، که به روش اتوزومال مغلوب به ارث می رسد. “اتوزومال” به این واقعیت برمی گردد که ژن CP در کروموزوم 3 واقع شده است که یکی از اتوزوم ها است. “مغلوب” به این واقعیت اشاره دارد که تغییر یک ژن باید در هر دو نسخه از ژن CP وجود داشته باشد تا فرد مبتلا به آسرولوپلاسمینمیا شود.این ژن حامل كُد برای پروتئینی به نام سرولوپلاسمین است که مسئول حمل مس در خون مى باشد و در متابولیسم آهن (تجزیه) نقش دارد.

فردی که فقط یک تغییر ژن CP دارد، “ناقل” نامیده می شود. ناقلین مشكلات سلامتی مربوط به تغییر ژن ندارند و اغلب نمی دانند كه دارای تغییر ژن مغلوب هستند. دو ناقل ميتوانند با احتمال25 ٪ تغییر ژن مغلوب را به فرزند خود منتقل کنند و بنابراین کودک مبتلا به آسرولوپلاسمینمیا باشد و 50٪ احتمال دارد کودک مانند خود والدين ناقل باشد و 25٪ احتمال دارد که کودک نه دچار آرولوپلاسمینمیا و نه ناقل باشد.

آزمایش ژن حامل برای بستگان در معرض خطر و آزمایش قبل از تولد برای بارداری در معرض خطر ممکن است صورت بگیرد اگر هر دو جهش ایجاد کننده بیماری در یکی از اعضای خانواده مبتلا شناسایی شده باشد.

 

آزمایش قبل از تولد

 

اگر جهش های ایجاد کننده بیماری در خانواده شناسایی شده باشد ، تشخیص قبل از تولد برای بارداری هایی که در معرض خطر بیشتری هستند ، با تجزیه و تحلیل DNA از سلول های جنین از طریق آمنیوسنتز (معمولاً در هفته 15 تا 18 بارداری) یا نمونه برداری از پرزهای جفتی (معمولاً در هفته های 10 تا 12 بارداری) امکان پذیر است.

غربالگری جنین قبل از کاشت ممکن است یک گزینه برای برخی از خانواده ها باشد که جهش های ایجاد کننده بیماری در آنها شناسایی شده است.

 

لطفاً برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد آئرولوپلاسمینمی از Gene Review که به عنوان منبع برخی از اطلاعات فوق استفاده شده است، استفاده نماييد.

Gene Reviews Author:

Hiroaki Miyajima, MD

First Department of Medicine

Hamamatsu University School of Medicine

Hamamatsu, Japan

miyajima@hama-med.ac.jp