تحليل اعصاب همراه با هیدروکسیلاز اسید چرب، ناشی از جهش در ژن FA2H است. FAHN یک نوع بیماری نادر NBIA است. شروع آن معمولاً در دوران کودکی با علايم دیستونی پا ، اسپاستیک عضله ، ضعف ، افتادن و آتروفی عصب بینایی همراه است و بعداً افراد مبتلا علاوه بر تجمع آهن در مغز، دچار اختلال هوش پیشرونده ، تشنج ، آتروفی مخچه و تغییرات در ماده سفید مغز می شوند.
در حال حاضر ، فقط چند خانواده با این نوع نادر NBIA شناسایی شده اند. با این حال ، دو بیماری عصبی دیگر ، لويکودیستروفی و پاراپلژی اسپاستیک ارثی ٣٥ (HSP35) كه قبلاً به عنوان اختلالات جداگانه ای تصور می شدند ، اکنون در طیف FAHN گنجانده شده اند.
تشخیص
تصاوير MRI-T2 مغز، لكه هـاى تاريك ( شدت نور كم) را در گلوبوس پالیدوس و لكه هـاى روشن ( شدت نور زياد) متغیر را در ماده سفید متقارن یک طرفه یا دو طرفه نشان ميدهد. نمونه برداری از مغز استخوان ، اگرچه برای تشخیص ضروری نیست ، اما ممکن است تجمع هیستوسیت های دانه ای را نشان دهد.
تشخیص FAHN ممکن است در افرادی با شروع ویژگی های بارز زير در دهه اول یا دوم مورد توجه باشد: اسپاستی ، آتاکسی ، دیستونی ، آتروفی بینایی ، حرکت غير طبيعى چشم در اوایل دوره بیماری و اختلال هوش پیشرونده و تشنج در اواخر بیماری. پاراپلژی اسپاستیک یا کوادریپلژی و علائم دستگاه حركتى مغز به بدن ، دیس آرتریا (مشکل تلفظ کلمات) و دیسفاژی (مشکل بلع) و دیگر علائم.
توجه: کمتر از 30 فرد مبتلا به FAHN گزارش شده است. با مشخص شدن موارد بیشتر ، فنوتیپ يا علائم بيمارى احتمالاً گسترش می یابد و بنابراین تعیین هر ویژگی علائم به عنوان “مشخصه بيمارى” ممکن است زودرس باشد.
تشخیص FAHN از طریق آزمایش ژنتیکی ژن FA2H برای یافتن دو تغییر ژن تأیید می شود. حداقل یک تغییر ژن FA2H از طریق تجزیه و تحلیل سكانس DNA در بيشتر 95 درصد افراد یافت می شود.
اگر هیچ تغییر ژنی يافت نشود و یا فقط یک تغییر ژن از طریق تجزیه و تحلیل سكانس ژن FA2H پیدا شود ، آزمایش ژنتیکی مى تواند با تجزیه و تحلیل به روش حذف / تکثیر ادامه یابد.
به ندرت، در فردی که علائم و نشانه های FAHN را دارد فقط یک تغییر در ژن مشاهده شده و حتى ممكن است هيج تغيير ژنى FA2H مشخص نشود. اين ممكن است اتفاق بیفتد زیرا آزمایش ژنتیکی کامل نیست و محدودیت های خاصی دارد. این بدان معنا نیست که فرد FAHN ندارد. این ممکن است فقط به این معنی باشد که ما هنوز از فناوری پیدا کردن تغییر ژن پنهان برخوردار نیستیم. در این موارد بسیار مهم است که پزشکان باتجربه در FAHN تصاوير MRI و علائم فرد را با دقت بررسی کنند تا از تشخیص مطمئن شوند.
علائم
علائم FAHN بیشتر به سیستم عصبی مرکزی (مغز و ستون فقرات) محدود می شود و معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می شود.
علائم شایع
درگیری دستگاه کورتیکوسپینال (مسیر ارتباطی بین مغز و اندام ها)
- پاراپلژیاسپاستیکیاکوادریپلژی (اسپاستیکوضعفپيشروندهاندامتحتانی)
- علائمدستگاهحركتىپيراميدال (مسیرحرکتیبینمغزوستونفقرات) ،هایپررفلکسی (رفلکسهایبیشازحدفعال) ،کلونوس (انقباضوشلشدنعضلانیغیرمستقیم،سریع،متناوب) ،علامتبابینسکی (رفلکسکفپا) درهنگاممالشکفپاباجسمصافانگشتشستپابهطورغیرعادیبهسمتبالاخممیشود
اختلال حرکتی
- دیستونی (انقباضواسپاسمعضلانیغیرارادی) ملایمترازسایراختلالات NBIA
- دیسآرتریا (بیانضعیفیااختلالدرگفتار) مشکلاتپیشروندهدرگفتارمیتوانددرکآنهارابرایآشنایانودیگراندرجامعهدشوارکند. معمولاًافرادنزدیکبهافرادمبتلابه FAHN یادگرفتهاندکهگفتارآنهارابهتردرککنند. گفتاربیانیممکناستتاآنارتریاکاهشیابد (ازدستدادنگفتار)
- دیسفاژی (مشکلدربلع)
معاینات چشم
- آتروفیعصببينايى (تحليل عصبیکهچشمرابهمغزمتصلمیکند)
- استرابیسم (چشمانضربدری) هردوچشمبهدرستیترازنشدهودرجهاتمختلفقراردارند
- نیستاگموسضربانیجانبی (حرکتغیرارادیچشمدرجهتجانبی)
- فلجنگاهسوپرانوكلار (عدمتواناییدرنگاهكردندرجهتخاصبهدلیلنقصمغز)
تشنج ممکن است بعداً در بیماری رخ دهد
اختلال هوش پیشرونده
تصاوير MRI
MRI-T2 سكانس برای تشخیص FAHN حائز اهميت است زیرا به تشخیص آهن مغز بسیار حساس است و سرنخ مهمی برای تأیید آن مى باشد.
- كمىنور T2 (تاریکی) گلوبوس پالیدوس
- زيادىنورT2 (روشنایی) زیر قشر ماده سفید مغز
- آتروفیپیشرونده (کاهشاندازه) نیمکرههایمخچه،ورمیس،پونز،مدولاونخاع
- نازکشدنكورپوسكالوسم ( قسمتىازمغزكهدونيمكرهمغزرابههموصلميكند)
- بیوپسیمغزاستخوانبرایتشخیصموردنیازنیستاماممکناستتجمعهیستوسیتهایدانهای (سلولهایایمنیبدنکهموادخارجیراازبینمیبردتابدنرادربرابرعفونتمحافظتکند) رانشاندهد.
ميزان بيمارى
- معاينهاعصابدیستونی،آتاکسیواسپاستیک،
- معاينهنورولوژیک حركاتلازمبراىراهرفتن،گفتاروخوردن
- رشدقدووزن
- تغذيهبلع
- معاينهچشمآتروفیبینایییاحرکاتغيرعادىچشم
- ميزانرشدوارجاعبرایآزمایشتخصصىتردرصورتتأخیر
- ارزیابیبراىسایرروشهایدرمانیفیزیوتراپی،کاردرمانیو / یاگفتاردرمانیووسایلکمکیمناسب
- مشاورهژنتیکی
مدیریت
هیچ درمانی استاندارد برای FAHN وجود ندارد. تیمی از متخصصان پزشکی، درمان هایی را براساس علائم حاضر توصیه می کنند.
مدیریت دیستونی
- سَّمبوتولینومعضلانیيابوتاکسدرعضلاتاسپاستک،دیستونیکتزریقمیشودتابهآنهاکمککندتابرایمدتیآرامشوند
- آرتان (تریهکسیفنیدیل) بهصورتخوراکیمصرفمیشودومعمولاًهرروزبهدوزهایمختلفتقسیممیشود
آنتی کولینرژیک ها ، تیزانیدین و دانترولین
- باکلوفن (خوراکییاداخلنخاعی) یکیازداروهایاصلیکهبرایدرماندیستونی FAHN استفادهمیشود،معمولاًابتدابهصورتخوراکیمصرفمیشودوهرروزبهچنددوزتقسیممیشود. درروشداخلنخاعی،پمپباکلوفنکاشتهشدهدارورامستقیماًبهمایعنخاعمیرساند
- تحریکعمیقمغزیDBS به طور فزاینده ای در NBIA مورد استفاده قرار می گیرد و برخی از شواهد برای سودمند بودن آن وجود دارد. چهار الكترود سيكنال الكتريكى را به منطقه آسیب دیده مغز برای کمک به شل شدن عضلات می فرستند. این عمل جراحى شامل کاشت جراحی الكترودها و سيم متصل كننده و باطری (IPG) است. الكترودها در ناحیه گلوبوس پالیدوس مغز کاشته می شوند. باطری در شکم قرار می گیرد (یا در بعضی موارد زیر ترقوه)
- فیزیوتراپیوکاردرمانیممکناستبرایکسانیکهفقطنوعراخفيفدارندتجويزشودیاشايدبراىآنهاهمموثرنباشد. روشهایدرمانیبرایحفظتحرکطبيعىمفاصلتاوقتيكهممکناست،ميتواندمفیدباشد. گفتاردرمانیاغلببرایدیسآرتریمرتبطبا FAHN تجويزميشود. گاهیاوقاتدستکشهایوزنهدارميتوانندبهدیسمتری (ضعفهماهنگیحرکات) کمککنند.
نظارت طولانی مدت
- نظارتبرتغذیهقدووزندرکودکان. ارزیابیبلعوارزیابیهایمنظمرژیمغذایی. اطمینانازتغذیهکافی،جلوگیریازآسپیراسیون،قراردادنلولهگاستروستومی (درصورتلزوم)
- معایناتمعمولچشم
- ارزیابیمرتبدرتوانايىراهرفتنوگفتار
پیشرفت
FAHN یک بیماری پیش رونده است ، اما کاهش سلامتی در فواصل نامنظم اتفاق می افتد. بین کاهش ها، دوره های ثبات بالینی نسبی وجود دارد (زمانی که علائم بیمار بدتر نمی شوند). با این حال ، مهارت هایی که فرد از دست داده است معمولاً بازیابی نمی شوند. با پیشرفت بیماری، دیستونی و اسپاستیک، راه رفتن را برای فرد دشوارتر می کند و در نهایت منجر به استفاده از صندلی چرخدار می شود.
مرگ زودرس ممکن است در دهه های 20 یا 30 به دلیل ترکیبی از نقص ایمنی بدن در رابطه به تغذیه و اشكال تنفسی رخ دهد. با این حال ، طول عمر متوسط متغیر است.
علت
تغییر در ژن FA2H اختلال در عملکرد هیدروکسیلاز-2- اسید چرب را ايجاد ميكند که نقش آن به طور معمول اصلاح اسیدهای چرب است . اختلال در عملکرد اين آنزيم FA2H منجر به ایجاد میلین غیرطبیعی می شود. میلین از اسیدهای چرب تشکیل شده و یک لایه محافظتی است که اعصاب را عایق بندی می کند و به انتقال سریع سیگنال های عصبی کمک می کند. تغییر در ژن FA2H منجر به میلین ضعيف می شود که مستعد زوال است و منجر به پيدايش مشکلات حرکتی و سایر ناهنجاری های عصبی مشاهده شده در FAHN می شود. FA2H تنها ژن شناخته شده ای است که باعث ایجاد FAHN می شود.
ژن FA2H که در مبتلایان به FAHN تغییر می کند به روش اتوزومی مغلوب به ارث می رسد. “اتوزومال” به این واقعیت گفته می شود که ژن FA2H در کروموزوم 16 واقع شده است که یکی از اتوزوم ها است (جفت های کروموزوم 1-22). “مغلوب” به این واقعیت اشاره دارد که برای ابتلا به FAHN باید یک تغییر ژن در هر دو نسخه از ژن FA2H وجود داشته باشد. اگر فردی فقط یک تغییر ژن FA2H داشته باشد ، آنگاه “حامل” FAHN نامیده می شود. ناقلین مشكلات سلامتو مربوط به تغییر ژن ندارند و اغلب نمی دانند كه دارای تغییر ژن مغلوب هستند.
اگر دو ناقل صاحب فرزند شوند ، 25٪ احتمال دارد كه هر دو تغییر ژن مغلوب خود را در ژن FA2H منتقل كنند و دارای یك فرزند با FAHN باشند. 50٪ احتمال دارد كه كودك مانند پدر و مادرش ناقل باشد و 25٪ احتمال دارد که کودک FAHN نداشته و ناقل هم نباشد.
آزمایش حامل برای بستگان در معرض خطر و آزمایش قبل از تولد برای بارداری در معرض خطر پیشنهاد می شود اگر هر دو جهش ایجاد کننده بیماری در یکی از اعضای مبتلا در خانواده شناسایی شده باشد.
آزمایش قبل از تولد
اگر جهش های ایجاد کننده بیماری در خانواده شناسایی شده باشد ، می توان تشخیص قبل از تولد را برای بارداری های با خطر بیشتر انجام داد. در یک آزمایش ، DNA از سلولهای جنینی که با آمنیوسنتز بدست آمده است ، معمولاً در هفته 15 تا 18 بارداری، تجزیه و تحلیل می شود. یا ، نمونه برداری از پرزهای جفتی معمولاً در هفته های 10 تا 12 بارداری صورت ميگيرد.
غربالگری رویان ، که به عنوان تشخیص ژنتیکی قبل از لانه گزینی شناخته می شود ، ممکن است یک گزینه برای برخی خانواده ها باشد که جهش های ایجاد کننده بیماری در آنها شناسایی شده است.
پژوهش
پروژه “مدلسازیبیماریفهن (FAHN) درشرایط in vitro : سلولهایبنیادیتوانمندخاصبيمارومشتقاتعصبیآنهابهعنوانمدلهاىانسانی FAHN” درمرکزپزشکیدانشگاهروستوک،آلماندرمارچ 2020 توسط تيمپژوهشىدكترآندریاسهرمان Andreas Hermann, PhD آغازشد.
- مطالعه “ويژهگىهـاىلیپیدوميكوپروتئومیکبيمارىفهن (FAHN) درارتباطباشدتبالینیدربيماران” دربیمارستانکودکانانتاریوشرقیدراستانانتاریودرکانادادرآگوست 2017 توسطدكترسونیتاونکاتسواران Sunita Venkateswaran شروعشد.
- پروژهتحقيقاتى “پرورشوامتحانمدلزندهآزمايشگاهى (Drosophila) براىبيمارى FAHN” درمرکزپزشکیدانشگاهگرونینگن،هلنددرآگوست 2017 توسطدكتراُدیسیبون Ody Sibon, D وهمكارانشروعشد.
- پروژهتحقيقاتى “بررسیویژگیهایبالینی،ژنتیکیوتصویرى FAHN برایدرکبهترتاریخچهطبیعیبیماری” دربیمارستانکودکانانتاریوشرقیدرکاناداتوسطتیمپژوهشىدکترسونیتاونکاتسواران Sunita Venkateswaran درحالانجاماست.
لطفاً براى كسب اطلاعات بيشتر در مورد فهن FAHN به مقاله ای كه دكتر آلیسون گرگوری ، دكتر سونیتا ونكاتسواران و دكتر سوزان هایفلیك Michael C Kruer، MD، Allison Gregory، MS CGC، and Susan J Hayflick، MD
Sunita Venkateswaran نوشته اند و برای سایر اطلاعات پزشکی لطفا به GeneReviews® – NCBI (nih.gov) و www.nbiacure.org مراجعه نماييد.